#36. Nhìn rõ sự thật khi đối thoại với chính mình cùng mô hình FIRE
Giải thoát bản thân khỏi những điều tâm trí thêu dệt
Gửi một lời chào thân thương tới các bạn độc giả của Self Lab!
Mình là Hồng Anh, thành viên mới gia nhập vào bộ lạc, đang cảm thấy rất hào hứng với hành trình thú vị phía trước cùng Trang và Nhi. Mình có một tâm hồn ưa khám phá, luôn tìm kiếm những trải nghiệm mới mẻ và không ngừng nuôi dưỡng tình yêu to lớn với cuộc sống.
Những câu chuyện và bài học cá nhân của mình cũng bắt nguồn từ đó, từ những chuyến đi ra bên ngoài nhìn ngắm thế giới để từ đó đi vào bên trong hiểu thêm về chính mình. Mong là mình sẽ được kết nối với những tâm hồn đồng điệu!
Gần đây, mình có một sự thật mà cứ trốn tránh mãi không muốn đối diện. Nó ẩn sâu dưới những lớp lang cảm xúc và những dòng suy nghĩ không ngừng. Những câu hỏi cứ quay mòng mòng trong đầu khiến mình rối bời, bế tắc, tự hoài nghi chính bản thân và ảnh hưởng sâu sắc tới mối quan hệ. Thậm chí, mình đã cảm nhận rõ một khối tắc nghẽn cứ nghẹn ứ ở ngực và cổ họng.
Chúng chỉ được giải phóng sau một tuần trời mình vật lộn trong những cuộc đối thoại với bản thân và cuối cùng là nhờ tới sự trợ giúp từ người có chuyên môn để giúp mình có thêm can đảm đối diện với sự thật ấy.
Khi giao tiếp với đối phương và khi trò chuyện với chính mình, bạn có bao giờ tự hỏi:
Điều này có đúng không?
Đâu là sự thật? Đâu là những suy diễn, phỏng đoán chủ quan của mình?
Mình tự hỏi, vậy điều gì đang ở giữa ta với sự thật, ngăn cách chúng ta chấp nhận và bày tỏ điều ta đang né tránh?
Vì sao không phải lúc nào sự thật cũng được hiển lộ?
Sự thật không phải lúc nào cũng dễ dàng để chấp nhận, nhưng một khi đã có thể nhìn rõ chúng, ta sẽ thấy nhẹ lòng, vững chãi và có thêm sức mạnh để đi tiếp. Ẩn dưới sự thật “trần trụi” đôi khi là những nỗi sợ, sự hoài nghi, sợ rằng mình không đủ, sợ bị tổn thương, sợ mất lòng, sợ người khác sẽ bỏ mình đi,…
Sự thật đôi khi bị những khác biệt về nhận thức và hoàn cảnh sống phủ lấp qua những thông tin mà ta tiếp nhận được. Cùng một sự vật, sự việc, nhưng qua lăng kính của từng người, chúng lại được diễn giải theo những cách khác nhau. Chính điều đó đã tạo nên những thách thức để chúng ta tỏ tường về điều khách quan đang ẩn bên dưới.
Đôi khi, chúng ta cố gắng bảo vệ lý trí của mình bằng cách tránh xa khỏi sự thật thay vì phải phá vỡ những niềm tin cố hữu bên trong và thay thế bằng những góc nhìn mới.
Khi ta chưa sẵn sàng đối mặt với sự thật, chính tâm lý phản kháng bên trong dẫn tới sự bất hoà về nhận thức khi sự thật bị che lấp trong những cuộc đối thoại. Ta tự dối lòng, tự tìm lí do để chứng minh điều mình muốn tin là đúng.
Mình đã từng có trải nghiệm như vậy trước đây. Cái cảm giác trong-ngoài không hợp nhất ấy khiến mình bứt rứt và ăn mòn cả tâm trí lẫn tinh thần của mình suốt nhiều ngày liền. Và sau này, mình đã lựa chọn tìm cách nói ra sự thật cho dù nó đau đớn và có thể khiến mình tổn thương tới nhường nào.
Làm thế nào để nhìn rõ và đối diện với sự thật
Trong lá thư tuần này, mình muốn giới thiệu tới bạn mô hình FIRE từ tác giả Mark Murphy với cuốn sách Truth at Work, giúp chúng ta bóc tách và nhìn rõ sự thật ẩn trong những tình huống giao tiếp đời thường.
Fact - sự thật được mô tả cụ thể, công bằng, khách quan, độc lập, không bao hàm cảm xúc, mang tính phản ánh hiện tượng, sự việc ở hiện tại thay vì “nhuốm màu” quá khứ
Interpretation - diễn giải chủ quan của người nói thường gắn với định kiến, hoàn cảnh sống, trải nghiệm cũ,…
Reaction - phản ứng, cảm xúc, cảm nhận của người nói
End - kết luận chủ quan hàm chứa mong muốn, nhu cầu của người nói
3 chữ cái I-R-E đại diện cho 3 yếu tố thường che lấp những thông tin khách quan.
Lời mời của Self Lab là bạn hãy chuẩn bị cho mình giấy bút viết ra những thông tin bạn đã tiếp nhận và cả những suy nghĩ trong đầu để phân tách 4 yếu tố trên nhé.
Ví dụ về nỗi sợ khi quyết định chuyển đổi sự nghiệp
Khi đối diện với nỗi sợ bên trong trước quyết định chuyển đổi sự nghiệp quan trọng, mình cũng đã áp dụng mô hình này để nhìn rõ đâu là sự thật.
“Mình đang nghi ngờ quyết định này, cảm thấy rất bất an và lo sợ vì thấy con đường mình sắp chọn không đủ tiềm năng. Hiện tại thu nhập mình kiếm được từ đam mê chỉ chiếm 10% tổng thu nhập. Mình cũng lo rằng mình không đủ giỏi, chưa đủ kinh nghiệm để khách hàng tin tưởng tìm tới mình. Khách hàng mà mình đang hướng tới cũng chưa đủ quyết tâm để đầu tư cho dịch vụ này nữa.”
Trong câu chuyện của mình, 4 yếu tố ấy đã được bóc tách như sau
Fact (Sự thật): “Thu nhập từ đam mê chỉ chiếm 10% tổng thu nhập.”
Interpretation (Sự diễn giải): “con đường mình sắp chọn không đủ tiềm năng”, “mình không đủ giỏi, chưa đủ kinh nghiệm để khách hàng tin tưởng tìm tới mình”, “khách hàng mà mình đang hướng tới cũng chưa đủ quyết tâm để đầu tư” - những lời tự diễn giải này đều thiếu bằng chứng và dữ liệu cụ thể
Reaction (Phản ứng): “bất an và lo sợ”
End (Kết luận): ”nghi ngờ quyết định”
Dưới mô hình FIRE, câu chuyện của mình sẽ là:
Từ thống kê “thu nhập từ đam mê chỉ chiếm 10% tổng thu nhập”, mình đã tự cho rằng “mình không đủ giỏi, chưa đủ kinh nghiệm để khách hàng tin tưởng tìm tới mình”, “khách hàng mà mình đang hướng tới cũng chưa đủ quyết tâm để đầu tư”. Điều đó làm mình cảm thấy “bất an và lo sợ” và khiến mình “nghi ngờ quyết định” của mình.
Khi kể lại câu chuyện theo cách như vậy, mình tập trung hơn vào Fact thay vì mải đắm chìm trong mớ cảm xúc tiêu cực đến từ I-R-E. Từ sự rõ ràng đó, mình bình tâm hơn để suy nghĩ thêm về các cách thức có thể nâng cao nguồn thu từ đam mê ấy.
Làm thế nào để can đảm nói ra sự thật?
Đôi khi đối diện với sự thật là chưa đủ, trong nhiều trường hợp, mình còn cần phải truyền đạt ra bên ngoài.
Đầu tiên, cần xác định rõ mục đích: Vì sao sự thật này cần được bày tỏ?
Khi đối thoại với bản thân, đó có thể là để:
(1) cảm thấy nhẹ lòng, giải phóng tâm trí
(2) khiến ta bao dung và thấu hiểu bản thân hơn, hạnh phúc hơn
(3) lấy lại thế chủ động khi vượt qua nỗi sợ của bản thân
(4) sáng rõ về câu trả lời, những lựa chọn hay hành động cần làm để trở nên tốt hơn
Khi đối thoại với người khác, mình tin việc nói ra sự thật bằng cách trao đổi cởi mở, chân thành, thấu cảm đóng vai trò quan trọng để tăng sự gắn kết trong các mối quan hệ.
Lời kết
Kết lại lá thư tuần này, mình muốn mời bạn cùng ngồi xuống và chiêm nghiệm:
Gần đây, có sự thật nào mà bạn đang né tránh?
Điều gì đang ngăn cách bạn và sự thật ấy?
Một điều nhỏ nhắn bạn có thể làm để cảm thấy tốt hơn?
Và chúc bạn luôn có đủ can đảm đối diện và nói ra sự thật (cho dù nó chẳng dễ dàng chút nào!) để có thể trở về trạng thái thông suốt trong từng lời nói và quyết định của mình nha!
Gửi một lời chúc yêu thương tới một nửa thế giới nhân ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3 🧡 Chúc các bạn nữ luôn nuôi dưỡng sự hài hoà, kết nối với tính nữ và sức mạnh tiềm ẩn bên trong để khám phá những sự thật sâu thẳm về bản thân và chạm tới phiên bản rạng rỡ nhất của chính mình 🌷